آسیب مغز استخوان

1- مغز استخوان و سلول مادر چيست ؟

مغز استخوان ماده اي نرم و اسفنجي شکل است که داخل استخوانها يافت می شود . اين ماده حاوی سلولهای نابالغی است که سلولهای مادر( Stem cell ) ناميده می شود و وظيقه آنها توليد سلولهای خونی است . 3نوع سلول خونی وجود دارد :

* سلولهای سفيد خون ( گلبولهای سفيد )

* سلولهای قرمز خون ( گلبولهای قرمز خون ) که اکسيژن را به بافتها حمل کرده و فراورده های زائد را از اندامها و بافتها جمع آوری می کنند .

و پلاکتها که خون را منعقد می سازند .

اکثر سلولهای مادر در مغز استخوان يافت می شوند اما برخی از آنها بنام سلولهای مادر خون محيطی ( peripheral blood stem cell =PBSCS  ) در جريان خون وجود دارند . همچنين خون طناب نافی نيز حاوی سلولهای مادر می باشد . با تقسيم سلولی آنها  ، تعداد بيشتری سلول توليد می شود و همچنین اين سلولها بعد از بالغ شدن به سلولهای سفيد خون ، سلولهای قرمز خون و پلاکتها تبديل می شوند  .

 2-پيوند مغز استخوان و پيوند سلولهای مادر خون

هدف از پيوند مغز استخوان ( Bone marrow transplantation )  و پيوند سلولهای مادر خون محيطی

( PBSCT =Peripheral blood stem  cell transplantation ) ، ذخيره سازی مجدد سلولهای مادری است که با مقادير بالای داروهای شيمی درمانی و يا پرتو درمانی از بين رفته اند . 3 نوع پيوند وجود دارد :

* د ر پيوند autologous : بيماران سلولهای مادر خود را دريافت می کنند .

* در پيوند Syngeneic : بيماران سلولهای مادر را از عضو ديگر دو قلوی مشابه خود دريافت می کنند .

* در پيوند allogeneic : بيماران سلولهای مادر را از فردی غير از خود يا دو قلوی مشابه خود دريافت می کنند . اين فرد می تواند از بستگان بيمار باشد مثل برادر ، خواهر ، و يا هر يک از والدين و يا فردیکه هيچگونه نسبتی با بيمار ندارد .

3-استفاده از BMT , PBSCT در درمان سرطان

( BMT ) پيوند مغز استخوان و پيوند سلولهای مادر از خون محيطی ( PBSCT )

هدف اصلی از انجام   PBSCTوBMTدر درمان سرطان اين است که بيماران بتوانند مقادير بالای داروهای شيمی درمانی و/ يا پرتودرمانی را دريافت نمایند ، برای درک بيشتر اين مطلب که چرا BMT ,PBSCT مورد استفاده قرار می گيرند و چگونه عمل می کنند بهتر است ابتدا دريابيم که مکانيسم اثر شيمی درمانی و پرتودرمانی چيست

شيمی درمانی و پرتو درمانی عموما سلولهايی را تحت تاثير قرار می دهند که تقسيم سلولی در آنها خيلی سريع انجام می شود . بهمين دليل است که این روشها برای نابود کردن سلولهای سرطانی که آنها اغلب تقسیم سلولی سريعی نسبت به سلولهای سالم  دارند ، بکار برده می شود .

از آنجائيکه سلولهای مغز استخوان نيز دارای تقسيم سلولی سريع هستند ، ناخواسته بعنوان يکی از نقاط هدف داروهای ضد سرطان و پرتودرمانی قرار گرفته و بوسيله مقادير زياد آنها، مغز استخوان آسيب ديده يا تخريب می شود .

بدون يک مغز استخوان سالم بدن قادر نخواهد بود تا سلولهای خونی توليد کرده و به مبارزه با عفونتها ، حمل اکسيژن به بافتها و ممانعت از خونريزی ، بپردازد . در حقيقت BMT,PBscT سلولهای مادر سالم را جايگزين سلولهای مادر تخريب شده و آسيب ديده می کنند . پيوند سلولهای مادر سالم باعث قابليت مجدد مغز استخوان در توليد سلولهای خونی و رفع نيازهای بيمار می شود .

یکروآنژیوپاتی در بیماران دیابتی سبب تخریب کلیه ها، نابینایی و بروز حملات قلبی می گردد . برای اولین بار است که وجود میکروآنژیوپاتی درمغز استخوان این بیماران گزارش شده است . مغز استخوان بافتی در داخل استخوانها است که منبع اصلی سلولهای بنیادی می باشد.  این سولهای گرانبها نه تنها جایگزین سلولهای خونی قدیمی می شوند بلکه عمل مهم جایگزینی سلولهای آسیب دیده در جراحات شدید وحملات قلبی را انجام می دهند.

نرسیدن خون و تغذیه نشدن مغز استخوان بر اثر میکروآنژیوپاتی، سبب تأخیر در بهبودی  بافت های آسیب دیده دراین بیماران می شود . از سلولهای بنیادی مغز استخوان  در آزمایشات پزشکی احیاء و ترمیم بافت آسیب دیده ی قلبی استفاده می شود.  اما نتایج اخیر نشاندهنده ی نقص شدید در سلولهای مغز استخوان و محیط زیست  این سلولها است که قدرت استفاده ی درمانی از این سلولها را کاهش می دهد.

منبع:پیوند مغز استخوان,موسسه خیریه دیابت