مفصل شانه پیچیدهترین مفصل بدن است. این پدیدهٔ عجیب شاهکار زیست مکانیکی و هنر حرکات است.
لااقل یک چیز در مورد شانه واضح است: تا جائی که دچار ناتوانی شود، عدم درمان را تحمل میکند. و متأسفانه از کار افتادن آن معمولاً دردناک است.
یکی از شایعترین علل درد شانه التهاب وترهای اطراف مفصل آن است. التهاب وتر بیشتر در اثر کار زیاد آن روی میدهد. وقتی کاری مثل اره کشیدن یا ورزش گلف میکنید، وترهای شانه بر روی استخوان سائیده شده و به تحریک و درد آن منجر میگردد.
التهاب کیسهٔ زلالی مفصل هم، که به اندازهٔ التهاب وترها ایجاد درد شانه میکند، در اثر کار زیاد روی میدهد. اما شروع آن بهصورت گستردهتری است. کیسهٔ نرمی در مفصل برای کاهش اصطکاک آن است، که تورم آن ایجاد درد میکند.
اگر بههنگام بالا بردن دست احساس درد در شانه میکنید، ممکن است علت آن رسوب کلسیم درشانه باشد. این رسوب در زیر وتری در مفصل تیغهٔ شانه با استخوان چنبر تشکیل میشود.
گاهی درد شانه در اثر یک حادثه روی میدهد. افتادن ممکن است باعث در رفتن شانه شود، که بازو را از مفصل خود با استخوان کتف خارج میکند. شکستگی استخوان بازو گاهی وتر حرکتدهندهٔ بازو را پاره میکند. اگر این پارگی با عمل جراحی ترمیم نشود، ممکن است باعث گرفتاری شانه برای تمام عمر گردد. پارگی تاندون شانه یکی از علت های اصلی درد شانه و ناتوانی در بین بزرگسالان است و باعث ضعیف شدن شانه شما می شود. این بدان معناست که بسیاری از فعالیت های روزمره مثل شانه کردن موها یا لباس پوشیدن به سختی قابل انجام است و با درد مفصل شانه همراه است.
درد شانه یک شکایت عمده بیماران با مشکلات شانهای است، اگرچه ممکن است گاهی در ارتباط با بیماریها و اختلالات شانه نبوده و از قسمتهای دیگر به شانه انتشار یابد. درد شانه ممکن است درارتباط با مفاصل کمربند شانهای یا عناصر اطراف مفصل(Periarticular)مربوطه ایجاد گردد. مطالعات لنندر (Lennander) حاکی از این واقعیت است که تمام عناصر مفصلی و اطراف آن مانند کپسول مفصلی، سینوویوم، عضله، تاندون، فاسیا، لیگامان (رباط) و پریوست نسبت به درد حساس هستند، ولی غضروف و خود استخوان نسبت به تحریکات دردناک جواب نمیدهند.
کمربند شانه ای
کمربند شانه ای از استخوانهای زیر تشکیل میشود:
- استخوان بازو(هومروس)
- استخوان کتف(اسکاپولا)
- اسخوان ترقوه یا چنبر(کلاویکولا)
- استخوان جناغ(استرنوم)
اسخوانهای کمربند شانهای به گونهای اتصال مییابند که باعث ایجاد چهار مفصل میگردند که عبارتنداز:
- مفصل شانه(گلنوهومرال)
- مفصل اخرمی-چنبری(آکرومیوکلاویکولار) یا اخرمی-ترقوهای
- مفصل جناغی-چنبری(استرنوکلاویکولار) یا جناغی-ترقوهای
- مفصل کتفی-سینهای(اسکاپولوتوراسیک)که بیشتر یک اتصال است تا یک مفصل حقیقی.این قسمت نقش مهمی در حرکت دور کردن شانه در هماهنگی با مفصل شانه دارد.
مفصل شانه
مفصل شانه یا مفصل گلنوهومرال جزیی از کمربند شانهای است.بیشرین میزان حرکت در کمربند شانهای مربوط به مفصل شانه بوده و سه مفصل دیگر از تحرک کمتری برخوردارند.این مفصل به شکل گوی و کاسه ای بوده و نوعی از مفاصل سینوویال است که در آن سر گرد هومروس(استخوان بازو)در داخل حفره کم عمق گلنوئید اسکاپولا(استخوان کتف) قرار میگیرد. برخلاف مفصل ران که مفصل پایداری بوده و توسط حفره عمیق استابولار(Asetabular) حمایت میشود، مفصل شانه یک مفصل متحرک با حفره کم عمق گلنوئید(Glenoid) است.تحرک زیاد مفصل شانه یک عامل مهم بی ثباتی آن محسوب میشود و بنابراین مستعد آسیب بسیاری است(به ویژه دررفتگی).
اگرچه مفصل شانه یک مفصل ناپایدار است، ولی عوامل زیر در ثبات مفصل نقش دارند:
- عضلات روتاتور کاف
- رباط گلنوهومرال
- ماهیچه دوسر بازویی(سر دراز عضله)
- بخش پشتی کپسول مفصل شانه
- لبروم گلنوئید که باعث افزایش عمق حفره گلنوئید میگردد
ییماریها
برخی از بیماریهایی که باعث درگیری و درد شانه میگردند عبارتنداز:
- شانه منجمد
- آرتروز شانه
- آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار
- بعضی از تومورها
- سل شانه
- آرتریت روماتویید شانه
شانه منجمد
نامهای دیگر بیماری شانه منجمد، یخ زدگی شانه و کپسولیت چسبنده است.به دلیل چسبندگی در کپسول مفصل شانه، به نام کپسولیت چسبنده خوانده میشود.از ویژگیهای مهم شانه منجمد، کاهش دامنه حرکات مفصل شانه(گلنوهومرال)در تمامی جهتها است و درنتیجه این مسئله باعث اختلال در حرکات هماهنگ سایر مفاصل کمربند شانهای نیز میگردد.از علایم دیگر این بیماری، درد شانه و بازو است.گاهی درد و محدودیت حرکات طی چند ماه برطرف میشود، ولی در موارد دیگر ممکن است درد برطرف شود، درحالیکه محدودیت حرکات همچنان وجود داشته و درصورت عدم درمان تثبیت میگردد.
آرتروز شانه
شانه برخلاف مفاصل دیگر بدن به ندرت دچار آرتروز میگردد. بیماری بیشتر در افراد مسن دیده میشود.عوامل ذیل در بروز آرتروز شانه موثر هستند:
- ضربه
- افزایش سن یا پیری
- بیماری قلبی
- پارگی عضلات روتاتور کاف
از علایم آرتروز شانه، درد و کاهش دامنه حرکات کمربند شانهای است.
آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار
آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار(مفصل اخرمی چنبری) نسبت به آرتروز مفصل گلنوهومرال(مفصل شانه) بیشتر دیده میشود.این بیماری یک عامل شایع دردهای شانه بوده و معمولاً در افراد مسن ایجاد میگردد.زمانی که بیماری پیشرفت میکند، به علت تخریب تدریجی غضروف مفصلی، فضای مفصل مربوطه کاهش یافته و ممکن است با تشکیل زواید استخوانی بنام استئوفیت در حاشیه مفصل همراه باشد.
تومورها
هرچه تومورهای استخوانی به مفصل نزدیکتر باشند، ممکن است در مراحل پیشرفته باعث محدودیت حرکات مفصلی و درد گردند.گسترش تومورها در استخوانها، همچنین احتمال شکستگی پاتولوژیک(مرضی)را در آن ناحیه افزایش میدهد.
سل شانه
سل مفصل شانه نسبت به سل ستون فقرات، مفصل ران و زانو نادر است.در نوع خشک آن، ترشحات چرکی وجود ندارد ولی در نوع تر، ترشحات چرکی در درون مفصل جمع میشود و ممکن است به بیرون راه یابد. محدود شدن حرکات مفصل شانه و درد از علایم دیگر این بیماری است.
آرتریت روماتویید شانه
احتمال درگیرشدن شانه در بیماری آرتریت روماتویید وجود دارد.از علایم این بیماری درصورت درگیرشدن شانه، درد و محدود شدن حرکات شانهاست.
شکستگی استخوانهای شانه(کمربند شانهای)
شکستگی هر یک از استخوانهای کمربند شانهای ممکن است باعث درد و محدودیت حرکات شانه گردد.هر چه شکستگی به مفصل نزدیکتر و یا جابجایی بیشتری داشته باشد، محدودیت حرکات و همچنین شدت دردی که بیمار حس میکند، افزایش مییابد.گاهی شکستگیها با دررفتگی نیز همراه هستند و درنتیجه عوارض بیشتری را در آینده بر جای خواهند گذاشت.
دردهای ارجاعی
گاهی درد شانه ارتباطی با اختلالات و مشکلات شانه نداشته و از نقاط دیگری به شانه ارجاع میگردد که به این دردها در بدن، درد ارجاعی(Referred pain) گفته میشود.مهمترین علل دردهای ارجاعی در ارتباط با شانه عبارتنداز:
- فتق دیسک بین مهرهای فقرات گردنی
- بیماریهای قلبی
- تنگی مجرای نخاعی گردنی
- اسپوندیلوز گردنی یا آرتروز فقرات گردن
- تومورهایی که به نخاع گردن یا ریشههای اعصاب آنها فشار وارد کند
- در برخی موارد به دلیل وجود نشانگان مجرای مچ دستی (C.T.S)که در درگیری عصب مدین در ناحیه مچ دست ایجاد میگردد.
- عفونتهای زیر دیافراگم
- مشکلات کیسه صفرا
- انتقال اسید معده به مری
- ناراحتیهای قفسه سینه
علل دیگر
- وجود نقاط ماشهای در عضلات شانه.نقاط ماشهای یا تریگر پوینت که در عضلات و یا فاسیای آنها ایجاد میشوند، معمولا در لمس حساس هستند.
- آسیب شبکه بازویی(براکیال)
- سندرم خروجی قفسه سینه(T.O.S)
- سندرم شانه دست انگشتان، که ممکن است در ارتباط با اختلالات شانه و یا بیماریهایی که باعث ایجاد درد ارجاعی میگردند، به وجود آید.
درمان
با توجه به عامل درد شانه و مشکلات حرکتی کمربند شانهای، درمان ممکن است در ارتباط با یک یا مجموعهای از موارد زیر باشد:
- دارویی
- فیزیوتراپی
- ارتوپدی
- جراحی
منابع: ویکی پدیا، نیک صالحی
