استخوان بافت زنده‌ای است که از دو لایه داخلی و خارجی تشکیل شده است. لایه داخلی ضخیم بوده و از شبکه‌های محکمی تشکیل شده که توده استخوانی را ایجاد می‌کند. در بدن انسان استخوان‌ها به طور مرتب ساخته شده و از بین می‌روند. البته سرعت این روند در تمام عمر فرد یکسان نیست؛ به طوری که توده استخوانی در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد.
نشانه پوکی استخوان
اهمیت پوکی استخوان در این است که اغلب تا زمان شکستگی استخوانی علامتی ندارد. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب شایع‌ترین محل‌هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند. بسیاری از شکستگی‌های ستون فقرات فقط با درد شدید پشت همراه هستند و علامت دیگری ندارند. انحراف ستون مهره‌ها در اثر جوش خوردن خودبخودی آن‌ها می‌تواند از علایم این بیماری باشد.
عوامل پوکی استخوان
– سن و پوکی استخوان
با بالا رفتن سن، تراکم استخوان در هر دو جنس به تدریج کاهش می‌یابد؛ به طوری که از حدود ۴۰ سالگی نیم تا یک درصد در سال کاهش می‌یابد.
– جنس و پوکی استخوان
پوکی استخوان در زنان به دلیل کم بودن توده استخوان و پدیده یائسگی شایع‌تر است. زنان در هر سنی ۴ تا ۵ برابر مردان دچار شکستگی استخوان می‌شوند.
– یائسگی و کاهش هورمون‌های جنسی و پوکی استخوان
هورمون‌های جنسی نقش مهمی در استحکام استخوان‌ها دارند. بنابراین هر عاملی از جمله یائسگی که باعث کم شدن این هورمون‌ها شود پوکی استخوان را تسریع می‌کند.
– سابقه فامیلی و پوکی استخوان
در صورت سابقه شکستگی در بستگان نزدیک (پدر، مادر، خواهر و برادر)، احتمال ابتلا به شکستگی تا دو برابر افزایش می‌یابد.
– نژاد و عوامل ارثی و پوکی استخوان
نژاد آسیایی و افرادی که پوست و موی روشن دارند بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.
– جثه بدنی و پوکی استخوان
استخوان بندی ظریف و جثه کوچک‌تر موجب افزایش احتمال پوکی استخوان می‌شود.
– بیماری‌ها و پوکی استخوان
برخی بیماری‌ها مانند بیماری‌های مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع ۱، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات هورمون‌های جنسی، اسهال مزمن و اختلالات سوء جذب، بی‌اشتهایی عصبی، پیوند اعضا و برخی سرطان‌ها باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند.
– مصرف داروها و پوکی استخوان
مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، داروهای ضد صرع و داروهایی که برای درمان بیماری‌های تیروئید مصرف می‌شوند؛ موجب بروز پوکی استخوان می‌شود. این دسته داروها حتما باید با تجویز پزشک و در صورت نیاز با مکمل‌های دارویی مانند کلسیم و ویتامین «د» مصرف شوند.
– ورزش و فعالیت بدنی و پوکی استخوان
ورزش سبب افزایش رشد استخوانی به ویژه در کودکی و دوران بلوغ می‌شود. ورزش مناسب و متناسب با سن بطور مستمر موجب افزایش تراکم استخوانی می‌شود و در پیشگیری از پوکی استخوان مؤثر است.
– رژیم غذایی و پوکی استخوان
کلسیم باعث قوی شدن استخوان‌ها می‌شود. ویتامین «د» نیز مثل کلیدی است که باعث ورود کلسیم به استخوان‌ها و استحکام آن‌ها می‌شود. مصرف این دو ماده در رژیم غذایی به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند.
– مصرف دخانیات و الکل و پوکی استخوان
مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون‌های جنسی می‌شود که به تسریع پوکی استخوان می‌انجامد. مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلول‌های سازنده استخوان موجب پوکی استخوان می‌شود.
منبع:دکتر فروغ
