زانو یکی از مهمترین مفاصل بدن است که سه استخوان ران(فمور),درشت نی(تیبیا) و استخوان کوچک کشکک(پاتلا) در ساختمان آن شرکت دارند. زانو خود شامل دو بخش مفصلی است که عبارتنداز:
۱- مفصل تیبیوفمورال(مفصل درشت نئی-رانی یا مفصل زانو)
۲- مفصل پاتلوفمورال(مفصل کشککی-رانی)
مفصل تیبیوفمورال در انتقال وزن و حرکات زانو شرکت می کند و قسمت مهمتر زانو محسوب می شود.نقش اصلی مفصل پاتلوفمورال در انجام حرکات است.
عواملی که باعث ایجاد درد و مشکلات زانو می شوند عبارتنداز:
۱- آسیب های لیگامانی(ضایعه رباط ها)
چهار رباط مهم در مفصل زانو وجود دارند که باعث افزایش ثبات و پایداری زانو می گردند.این رباط ها بنام های رباط جانبی داخلی(MCL),جانبی خارجی(LCL),رباط متقاطع قدامی(ACL) و متقاطع خلفی یا پشتی(PCL)نامیده می شوند.آسیب های لیگامانی زانو که تحت عنوان اسپرین یاد می شود .
۲- صدمات عضلانی-تاندونی
مهمترین عضله ای که در زانو به خصوص آسیب های ورزشی درگیر می شود,عضله چهارسررانی یا کوادری سپس است. آسیب های عضلانی بنام استرین معروف است.درجات آسیب ها و مشکلات زانو همانند ضایعه رباط می باشد که در پست کشیدگی-پیچ خوردگی اشاره گردید.
۳- آرتروز زانو
تخریب تدریجی غضروف مفصل زانو که با افزایش سن تسهیل می گردد و تحت عنوان استئوآرتروز یا آرتریت پیری نیز نامیده می شود.
۴-آسیب منیسک داخلی یا خارجی زانو.
۵-سندرم استرس پاتلوفمورال(PFPS)
این سندرم که باعث آسیب غضروف زیر کشکک زانو می شود,بیشتر در خانم های جوان شایع است.هر عاملی که باعث شود استخوان کشکک زانو (پاتلا)در وضعیت خارجی تری نسبت به حالت طبیعی قرارگیرد,باعث سندرم استرس پاتلوفمورال(Patello Femoral Pain Syndrome)می گردد.اختلال در راستای اندامهای تحتانی(اختلالات بیومکانیکی اندام تحتانی)مثلا به علت ژنووالگوم,چرخش های بیش از اندازه ساق پا و… می تواند روند PFPS را تسهیل کند.کوتاهی بسیاری از عضلات اندام تحتانی(مثل گاستروسولئوس,همسترینگ,عضله تنسورفاسیالاتا و کوتاهی ایلیوتیبیال باند),ضعف و آتروفی عضله واستوس مدیالیس اوبلیک(VMO) و… نیز باعث سندرم استرس پاتلوفمورال می گردد.وجود درد در ناحیه کشکک زانو که با صدای کریپیتاسیون همراه است از علایم این سندرم می باشد.درد زانو با افزایش فعالیت تشدید و با استراحت کاهش می یابد.فعالیت های چون دوزانو نشستن,چهارزانو نشستن و بالا و پایین رفتن از پله ها باعث افزایش درد می گردند.عدم درمان این سندرم منجربه کندرومالاسی می گردد.
۶- بیماری کندرومالاسی استخوان کشکک زانو
به نرم شدن و تغییرات تدریجی غضروف زیر کشکک,کندرومالاسی کشکک زانو می گویند.در این بیماری به علت تغییرات تخریبی(دژنراتیو) درنهایت سطح غضروف دفورمه و تکه تکه می شود.کندرومالاسی در اثر ضربات مستقیم به کشکک و یا عدم درمان سندرم پاتلوفمورال ایجاد می گردد.درد ناحیه کشکک زانو متغیر بوده و عموما با استراحت کاهش و با فعالیت تشدید می شود.
۷- بورسیت زانو
به التهاب بورس بورسیت می گویند.بورس ها کیسه های کوچکی هستند که باعث کاهش اصطکاک و تسهیل حرکات بافت ها بر روی یکدیگر می شوند.چندین بورس در زانو وجود دارند و شایعترین بورسی که در زانو درگیر می شود”بورس جلوی کشکک”می باشد.این بورس بین استخوان کشکک و پوست قرار می گیرد.
۸- تاندونیت عضلات اطراف زانو
تاندونیت پاتلا در چند نقطه به وجود می آید.اگر در ناحیه فوقانی اتفاق بیفتد به تاندونیت کوادری سپس معروف است و اگر در ناحیه تحتانی پاتلا ایجاد شود بنام “تاندونیت پاتلا”که شایع تر است نامیده می شود.تاندونیت پاتلا یا زانوی پرشگران(Jumper Knee)بیشتر در ورزش هایی که با پرش های تکراری سروکار دارند اتفاق می افتد.
۹- کیست بیکر
کیست بیکر در دو حالت در قسمت پشت زانو ایجاد می شود;
۱- به علت بورسیت پشت زانو
۲- به سبب فتق پرده سینویال
۱۰- تغییر شکل ها یا دفورمیتی های مفصل زانو
چهار نوع تغییر شکل شایع در زانو ایجاد می شود که قبلا در پست پای ضربدری-پای پرانتزی(اینجا)مطرح شد.
۱۱- شکستگی هرکدام از استخوان های زانو
هرچه شکستگی به مفصل نزدیکتر باشد,علایم بیمار(درد,تورم زانو و محدودیت حرکات)افزایش می یابد.
۱۲- دررفتگی در مفصل زانو که بیشتر در ارتباط با مفصل پاتلو فمورال مطرح است.مفصل تیبیوفمورال به ندرت دچار دررفتگی می شود.
۱۳- همارتروز زانو که بیشتر در صدمات حاد و تروماهای شدید به علت پارگی عروق مفصل زانو ایجاد می شود.تجمع مایع خونی در مفصل منجر به درد و محدودیت شدید حرکات زانو می شود
۱۴- بیماری ازگود اشلاتر
درابتدا برجستگی(توبروزیته)استخوان تیبیا که در سنین پایین و رشد غضروفی است در این بیماری دچار التهاب,درد و تورم زانو می شود و به تدریج با فعالیت زیاد و تکراری عضله چهارسر(کوادری سپس)که باعث کشیدگی و استرس مکرر تاندون پاتلا می گردد زمینه هرچه بیشتر استخوان سازی جدید را در ناحیه توبروزیته و قسمت پشتی تاندون پاتلا فراهم می کند.
۱۵- بیماری لارسن جانسون
در این بیماری زانو برخلاف بیماری ازگود اشلاتر,استخوان سازی بیشتر در ناحیه قطب تحتانی استخوان پاتلا اتفاق می افتد.
۱۶- سندرم پلیکا یا چین پاتلا
پلیکا یا چین پاتلا از بافت سینویال زانو می باشد که از بقایای دوران تکاملی جنینی تنها در عده کمی از افراد(حدود ده درصد)باقی می ماند.سه نوع پلیکا وجود دارد بنام های پلیکای فوق پاتلا,پلیکای میانی و تحت پاتلا.
پلیکای تحت پاتلا شیوع بیشتر و نوع میانی شیوع کمتری دارد.پلیکای میانی درعین شیوع کمتر مستعد آسیب بیشتری است که درصورت درگیرشدن میان غضروف مفصلی و ناحیه داخلی استخوان پاتلا گیر می کند و در عمل خم شدن زانو اختلال ایجاد می کند.درصورت ضخیم شدگی و فیبروتیک شدن علایمی شبیه آسیب منیسک زانو (قفل شدگی و دردناک شدن گه گاها با صدا همراه می شود)ایجاد می کند.تورم زانو کمی ایجاد می شود و به تدریج باعث کندرومالاسی پاتلا می گردد.
۱۷- استئو کندریت جداشونده(استئوکندریت دیسکان)
در این بیماری زانو تکه یا قسمتی از غضروف مفصلی همراه با استخوان زیرین آن به درون فضای مفصل انتقال می یابد.این تکه به صورت جسم آزاد(Loose Body)عمل می کند و باعث درد زانو و اختلال در عملکرد حرکات مفصل می شود.
۱۸- تومورهای استخوانی نزدیک مفصل زانو
۱۹- آرتریت عفونی(مثلا آرتریت سلی)
در بیماری سل زانو, پرده سینویال درگیر می شود(ضخیم شدگی یا هیپرتروفی پرده) وکم کم باعث تخریب غضروف مفصل و آسیب استخوانی می گردد.
۲۰- بیماری آرتریت روماتویید
التهاب,تورم و درد زانو از علایم بیماری محسوب می شود که به تدریج باعث ضخیم شدن پرده سینویال,تخریب غضروف مفصلی و درنهایت باعث تغییرشکل مفصل زانو می شود.
۲۱- آرتریت نقرسی
در این بیماری زانو به علت افزایش میزان اسداوریک بدن و رسوب آن به صورت بی اورات سدیم باعث تخریب مفصل مشود.بیماری نقرس بیشتر مفاصل کوچک دستها و پاها را درگیر می کند(به خصوص مفصل شست پا)و گاها باعث تخریب کپسول مفصل,رباط و غضروف مفاصل زانو و آرنج نیز می گردد.
۲۲- آرتریت هموفیلیک
به علت کمبود فاکتور انعقادی هشت در بدن,ضربات وارده به مفصل باعث خونریزی در مفصل(بیشر در مفاصل زانو و آرنج)می شود و درنتیجه منجربه درد,محدودیت حرکت مفصلی و تخریب غضروف زانو می گردد و بدین ترتیب باعث تغییر شکل مفصل می گردد.
۲۳-دردهای ارجاعی از ناحیه کمر,مفصل ران یا مچ پا که ارتباطی با زمینه آسیب در زانو ندارند.
